De accijnzen staan onder stroom. Elektrisch rijden versterkt de nood aan rekeningrijden gezien de accijnsopbrengsten op benzine en diesel verminderen en op lange termijn zelfs verdwijnen. In de volgende regeerperiode dient een aanvang gemaakt met slim rekeningrijden. Integratie van de accijnzen lijkt hier het interessantste alternatief om de daling van inkomsten ervan op te vangen. Niet de brandstof of energie wordt belast, wel het gebruik.

De EV is aan zet. Elektrische Voertuigen (EV’s) zijn 8 keer minder schadelijk voor onze gezondheid, zorgen voor een duidelijke CO2 daling, hebben al een vergelijkbare totale kostprijs op meerdere jaren én zijn fun to drive. En toch is de introductie nog heel schoorvoetend. De opkomst van EV’s zal versnellen bij een betaalbaar, beschikbaar en beter aanbod in combinatie met voldoende laadmogelijkheden publiek, op het werk en thuis. De constructeurs voorzien tegen 2025 tot 25% elektrische wagens te verkopen. De in opmaak zijnde Visie 2030 van het Vlaamse “Clean Power for Transport”-plan stelt als doel tegen 2025 20% zero-emissie voorop met vooral Battery Electic Vehicles (BEV), en daarbovenop 10% PHEV (plug-in hybrides) en 10% CNG (aardgas). Het is niet meer “of” maar wel “wanneer” voor de doorbraak van elektrische voertuigen. We zien tegen het einde van de volgende regeerperiode dan ook minimum 10% elektrisch aangedreven kilometers. De EV wordt gestimuleerd door de overheid met financiële stimulansen en ook door beginnende ontrading van verbrandingsmotoren via bijvoorbeeld Lage Emissie Zones.

Accijnzen onder stroom. In 2017 werd 5,2 miljard Euro accijns geheven op brandstoffen. Als er 10% elektrisch wordt gereden, dalen de accijnsinkomsten met 272 miljoen Euro en de BTW-inkomsten met 110 miljoen euro. De uitdaging zal aldus zijn om deze vermindering in inkomsten op te vangen. De EV’s zullen natuurlijk elektriciteit verbruiken, maar hebben een tot driemaal betere energie-efficiëntie. Bij opladen thuis aan gewoon elektriciteitstarief betekent dit extra BTW-inkomsten van 65 miljoen Euro. We moeten dus een oplossing vinden voor elektrisch gereden kilometers (en bij uitbreiding ook CNG en Waterstof die niet onderhevig zijn aan accijnzen), gezien financiële subsidies niet blijvend kunnen zijn. Ook Noorwegen bouwt deze af.

Nog een extra belasting op elektriciteit. Een extra belasting heffen op de afname van elektriciteit lijkt gedoemd. Huidige analoge en toekomstige digitale meters kunnen immers geen betrouwbaar onderscheid maken tussen het verbruik van een EV of dat van een koelkast. Installatie van een nieuw en aanvullend systeem van meten, communicatie, databeheer is omslachtig. Handhaving is hierbij zeer problematisch met omzeiling van “witte” en “rode” elektriciteit. Electronen hebben duidelijk geen kleur… Het zou ook mogelijk zijn om het gebruik (tijd, elektriciteit,...) of afstand (kilometer) van het voertuig te meten. Er kan aangenomen worden dat de autoconstructeurs dit niet gaan ontwikkelen en implementeren enkel voor België. De stand van de kilometerteller doorgeven lijkt niet echt toekomstgericht.

Integratie in slim rekeningrijden vervangt 4 heffingen in 1. Met de kennis en ervaring van rekeningrijden in België voor zwaar transport, de Lokale EmissieZone van Antwerpen en van 200 andere steden van Europa, en camera-systemen van de lokale besturen, is het haalbaar om de verplaatsingen van voertuigen na te gaan via ANPR. Integratie in slim rekeningrijden geeft een oplossing voor de doelstelling van gelijkblijvende overheidsinkomsten en het tegengaan van het fileprobleem.

Slim rekeningrijden heeft een component afstand, locatie, tijd en milieuvriendelijkheid van de wagen. Hierin kunnen we ook de component “accijns” integreren. Op Vlaams niveau is voorzien dat de ‘Belasting op Inverkeersstelling’ en de jaarlijkse verkeersbelasting budgetneutraal worden opgevangen. Het integreren van de “accijnsinkomsten” zou dus 4 heffingen vervangen door 1 enkele heffing. Een mooie administratieve vereenvoudiging! Een “aandrijfheffing” van gemiddeld 3 eurocent per kilometer (in eerste instantie enkel voor EV en andere voertuigen op alternatieve brandstoffen) zorgt ervoor dat er geen gat ontstaat in de overheidsinkomsten.

Best zou hierbij wel één systeem uitgewerkt worden in België. Hiervoor hopen we op een goede samenwerking tussen alle beleidsniveau’s om tot een efficiënte oplossing te komen. Buitenlandse voertuigen betalen ook en in het huidige rekeningrijden van de transportsector wordt de lagere ‘professionele’ accijns geïntegreerd.

Deze oplossing is “futureproof” gezien de inkomsten mee evolueren zowel bij mindere of grotere shift naar EV en andere alternatieve aandrijvingen. Zelfs in het geval van zelfrijdende wagens gaat dit systeem de goede incentives geven. Rekeningrijden zorgt dat “lege” kilometers zonder inzittenden bijdragen aan de kost die de externaliteiten dekt. In een overgangsperiode kunnen beide systemen (accijns + km-heffing) naast elkaar gebruikt, uitdovend qua accijnzen.

De inkomsten van accijnzen integreren in de kost van rekeningrijden zorgt dus voor een budgetneutrale, praktische haalbare, toekomstgerichte en toekomstbestendige oplossing. Uitgebreide positions paper beschikbaar bij de auteurs ([email protected] / [email protected])

Philippe Awouters, voertuig & luchtkwaliteit expert en Dirk Meire, energie & e-mobiliteit expert